Tính cách con người xứ Nghệ

Nghệ An nằm ở vùng Bắc Trung bộ nước Việt Nam. Phía Bắc giáp tỉnh Thanh Hóa, Nam giáp tỉnh Hà Tỉnh, Tây giáp nước bạn Lào, Đông giáp biển Đông. Địa hình Nghệ An gồm có núi, đồi, thung lũng. Độ dốc thoải dần từ phía đông bắc xuống tây nam. Hệ thống sông ngòi của tỉnh dày đặc, có bờ biển dài khoảng 82km. Giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy và đường không đều thuận lợi. Có quốc lộ 1A và tuyến đường sắt Bắc Nam chạy qua tỉnh dài 94km, có cảng biển Cửa Lò, sân bay Vinh, có đường biên giới với Lào dài 419km.
Nghệ An nằm trong vùng chuyển tiếp khí hậu nên khí hậu vừa mang tính đông lạnh của miền Bắc, vừa mang tính nắng nóng của miền Nam. Nhiệt độ trung bình năm 23-24¬¬¬¬0C .
Quê tôi nằm trên dải đất miền Trung đầy nắng và gió. Quê hương đã bao phen cùng dân tộc bước qua những can qua mà làm nên kỳ tích. Quê hương hàng năm ôm vào mình bao khắc nghiệt của thiên tai. Vậy mà, kỳ lạ thay, cái nắng rát bỏng của những trận gió Lào, cái cuồng nộ, phong ba của những cơn bão hàng năm kết hợp với địa thế đất trời mà tạo ra cho con người xứ Nghệ một đặc trưng tính cách riêng mà ít vùng quê nào có được. Nói đến tính cách con người xứ Nghệ, chúng ta phải nhắc lại lời nhận xét của học giả Đặng Thai Mai: Họ "can đảm đến sơ suất, cần cù đến liều lĩnh, kiên quyết đến khô khan và tằn tiện đến "cá gỗ". Câu nói như bao hàm cả những đặc điểm, tính cách tốt xấu của người dân quê tôi cộc cằn nhưng chất phác, đơn giản nhưng giàu nghĩa tình.
Không được thiên nhiên ưu đãi cho ruộng đồng phì nhiêu, mưa thuận gió hòa nên người dân quê tôi đã sớm hun đúc trong mình tinh thần rắn rỏi, nhẫn nại, kiên quyết của một cư dân nông nghiệp chật vật, tằn tiện để giành lấy một chỗ sống trên mặt đất. Và cũng chính bởi sự khắc nghiệt của thời tiết, khí hậu, sự thiếu thốn về vật chất nên những người dân quê tôi sống tình cảm lắm. Họ luôn đùm bọc, yêu thương giúp đỡ nhau trong cuộc sống, trong những lúc gặp khó khăn. Dường như, họ thấy được sức mạnh của tập thể trước sự chống chọi với thiên tai để cùng nhau bảo vệ cuộc sống của mình. Ở họ con người bề ngoài có vẻ khô khan, khắc khổ nhưng lại luôn lạc quan yêu đời, trong họ luôn nuôi dưỡng nhiều ước mơ, hoài bão lớn. Tinh thần đó đã được biểu thị trong chính cuộc sống của họ. Chính trong cuộc sống, tôi đã nhận được nhiều lời khen của những người bạn về quê hương xứ Nghệ thân yêu.
Nói về tính cách của người Nghệ, có nhiều tác giả đã nhắc đến. Trong cuốn Nghệ An ký của Bùi Dương Lịch ông viết:" người Nghệ An khí chất chất phác đôn hậu, đức tính từ tốn, chậm chạp, không sắc sảo cho nên làm việc gì cũng cẩn thận, bền vững, ít bị xao động bởi những lợi hại trước mắt, người thì ham học hỏi", Còn trong Đại Nam Nhất Thống chí thì viết:"Nghệ Tĩnh lả vùng đất xấu, Tập tục ở đây thì cần kiệm, nhà nông chăm chỉ ruộng nương, học trò thì chăm chỉ học hành".
Nổi bật của xứ Nghệ là hành động, hành động đấu tranh đến quên mình. Bởi thế, tính tình người quê tôi cũng có phần hơi khác: chịu gian khổ, khó khăn chứ nhất quyết không chịu nhục, gan góc, mưu trí đến liều lĩnh. Nhưng nổi hơn hết là thái độ khẳng khái, thẳng thắn biết quên mình vì nghĩa lớn, tha thiết yêu quê hương, đất nước mình. Từ đức tính đó, mảnh đất này đã sản sinh ra biết bao đấng anh tài, kiệt xuất từ vị Vua "Đen" Mai Hắc Đế đến Quang Trung, và cho tới sau này là Phan Bội Châu, Hồ Chí Minh... Đó là những anh hùng dân tộc, là những ngôi sao sáng của nước Việt và là niềm tự hào của người dân xứ Nghệ.
Xứ Nghệ cũng tự hào là vùng đất cách mạng, bởi đây là mảnh đất của cái nôi tinh thần Cách mạng, là nơi ra đời những Đảng bộ đầu tiên của đất nước với phòng trào Xô Viết Nghệ-Tĩnh lẫy lững năm châu. Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ, xứ Nghệ đã dâng hiến cho đất nước những người con ưu tú khi tuổi đời còn rất trẻ với lòng rạo rực:
"Xẻ dọc trường sơn đi cứu nước
Mà lòng phơi phới dậy tương lai".
Mảnh đất lắm nắng nhiều mưa, điều kiện khí hậu, thời tiết khắc khổ đã thúc bách con cháu họ ra sức học tập. Mảnh đất này được mệnh danh là "vùng đất học". Sự học ở đây không chỉ cho hiểu biết về mặt kiến thức mà còn học để "đổi đời", học để "lấy chữ làm sang". Truyền thống hiếu học đã gắn chặt vào từng người dân xứ Nghệ, trở nên một truyền thống tốt đẹp mà hiếm nơi nào có được. Dù gia cảnh có nghèo thế nào đi nữa, họ vẫn quyết tâm cho con cái của mình đi học, học để trở thành tài, học để có được một nghề nghiệp tương xứng. Thời đại nào cũng vậy, học trò xứ Nghệ thường đỗ đạt cao, đóng góp cho đất nước nhiều nhân tài, nhiều nhà khoa hoc. Khi nói tới Xứ Nghệ, người ta hay nhắc tới "ông đồ xứ Nghệ". Họ là tầng lớp trí thức được học chữ thánh hiền, nhưng vì một vài lý do nào đó mà không thể làm quan nên họ đành quay về nhà làm nghề dạy học, hoặc có chăng là khăn gói đi khắp từ Nam chí Bắc để tìm nơi gieo mầm con chữ.
Thầy đồ quê tôi còn mang biệt danh "ông đồ gàn". Gàn (hay còn được gọi là Khùng) của ông đồ Nghệ không phải từ thái độ chán chường, trách đời, trách phận. Thái độ đó được bắt nguồn từ tính cách của một cộng đồng người bất chấp khắc nghiệt của vùng đất khô cằn đá sỏi nhằm "vắt đất ra nước, thay trời làm mưa" để tạo nên sự sống, bắt nguồn từ ý thức biết vượt qua mọi hoàn cảnh khó khăn bằng lòng quyết tâm nhưng nhiều khi cũng đậm màu duy ý chí của người dân xứ Nghệ. Dù nghèo khó, phải tằn tiện, khăn áo đi khắp nơi làm nghề gõ đầu trẻ để kiếm miếng cơm, manh áo nhưng suốt hành trình đường đời đó ông đồ Nghệ không bao giờ hèn kém.
Nói đến tính cách xứ Nghệ mà không nhắc tới tình yêu quê hương thì có lẽ là không phải. Trước đây, khi quê hương gặp khó khăn, bị giặc chiếm đóng thì người dân xứ Nghệ với khẩu hiệu"một tấc không đi, một li không rời" đã bám trụ tới cùng, quyết giũ cho được từng mảnh đất của quê hương. Hôm nay, khi xã hội đang phát triển. Con cái của quê hương xứ Nghệ có mặt ở khắp mọi nơi và trên mọi miền của tổ quốc nhưng lòng họ vẫn luôn đau đáu hướng về quê hương, những mong có điều kiện sẽ giúp ích chút gì cho mảnh đất đã từng nuôi dưỡng mình lớn khôn.
Dẫu không được thiên nhiên ưu đãi, dẫu phải luôn chống chọi với thiên tai khắc nghiệt. Nhưng những tính cách vốn có của người dân xứ Nghệ vẫn không bao giờ mất đi mà truyền thống đó luôn được các thế hệ trẻ tiếp nối và làm rạng rỡ thêm, đặc biệt là trong truyền thống hiếu học.
Hôm nay, khi bước chân trên con đường kiếm tìm tri thức. Tôi và những người bạn cùng quê vẫn luôn họp nhau lại để cùng nhau được nói và nghe thứ ngôn ngữ rất Nghệ "mô, tê, răng, rứa", không chỉ để gặp mặt, để truyền lại cho nhau những bài học mà còn để cùng nhau nhìn lại những truyền thống tốt đẹp của xứ Nghệ thân thương.