“Nét Huế” còn hay mất?

Một người bạn hỏi tôi: Huế của ngày hôm nay thế nào? nó có đẹp và thơ mộng như xưa không? Tôi không biết phải trả lời câu hỏi đó thế nào nữa đành hẹn trả lời lúc khác vậy. Câu hỏi đó cứ thúc bách tôi phải tìm hiểu, và cũng từ đây, tôi nảy ra ý định tìm hiểu xem xứ Huế của ngày hôm nay là thế nào? Huế có còn giữ được những nét đẹp xưa nữa không? để thỏa chí tò mò và cũng là để thêm phần kiến thức cho mình.
Huế đã từng là Thủ phủ của 9 đời chúa Nguyễn ở Đàng Trong, là Kinh đô của triều đại Tây Sơn, rồi đến Kinh đô của quốc gia thống nhất dưới 13 triều vua Nguyễn. Cố đô Huế ngày nay vẫn còn lưu giữ trong lòng những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể chứa đựng nhiều giá trị biểu trưng cho trí tuệ và tâm hồn của dân tộc Việt Nam. Suốt mấy thế kỷ, bao nhiêu tinh hoa của cả nước được chắt lọc hội tụ về đây hun đúc cho một nền văn hóa đậm đà bản sắc để hoàn chỉnh cho một bức cảnh thiên nhiên tuyệt vời sẵn bày sông núi hữu tình thơ mộng. Bởi vậy, nói đến Huế, người ta nghĩ ngay đến những thành quách, cung điện vàng son, những đền đài miếu vũ lộng lẫy, những lăng tẩm uy nghiêm, những danh lam cổ tự trầm tư u tịch, những thắng tích thiên nhiên thợ trời khéo tạc...
Du khách thập phương biết đến Huế không chỉ bởi nơi đây từng ghi dấu của một thời kỳ lịch sử, cũng không chỉ nơi đây có tới hai di sản thế giới, mà còn bởi thiên nhiên và con người nơi đây có một nét gì đó rất riêng, rất độc đáo. Tới Huế, du khách sẽ thấy được vẻ đẹp của dòng sông Hương lững lờ uốn khúc, sẽ thấy được nét đẹp trầm hùng của cầu Trường Tiền khi song bóng dưới dòng Hương Giang. Bên cạnh đó, còn có những con đường rợp bóng cây cổ thụ với dáng thiếu nữ chiều chiều dạo bước. Tất cả đã tạo nên một nét đẹp rất riêng cho Huế mà khó nơi nào có được.
Trong những năm gần đây, Huế đã có sự thay đổi. Sự đổi sắc này đã phần nào làm mất đi “nét Huế” trong lòng du khách. Nếu ai đã một lần đến Huế, chắc hẳn điều ấn tượng nhất trong mỗi chúng ta có lẽ là cảnh quan xứ Huế, với sự hòa quyện tuyệt vời giữa thiên nhiên và con người. Giữa những yếu tố hiện đại vẫn thấp thoáng đâu đó bóng dáng của những ngôi nhà cổ, nhà vườn, những tòa Phủ đệ từng vang bóng một thời. Thế nhưng, dường như việc tái thiết lại các công trình trong thành phố đã làm mất đi vẻ đẹp của xứ Huế, nói theo Nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân thì đã làm mất đi nét riêng mà chỉ Huế mới có được. Đứng dưới góc nhìn của một người làm văn hóa, tôi thấy sự đổi thay này có phần ảnh hưởng không nhỏ trong việc phát triển du lịch của Huế.
Nhìn một cách tổng thể, Huế được bao bọc bởi một hệ thống di tích, những khu nhà vườn cổ kính thâm niên và cũng được bao bọc bởi những con đường lớn với những hàng cây cổ thụ rợp bóng hai bên bờ hiên...Tất cả đã tạo nên một xứ Huế thơ mộng trong lòng du khách thập phương, nhưng giờ đây, khi xã hội đã đang phát triển mạnh thì Huế cũng đang từng bước thay da đổi thịt. Sự thay đổi này đã phần nào làm mất đi dáng vẻ vốn có của xứ Huế. Vẻ đẹp cổ kính đó giờ đây đã được bao bọc bởi một hệ thống công trình kiến trúc hiện đại như các khách sạn cao cấp, những đại lộ lớn được nâng cấp...Sự bất tương xứng này đã làm mất đi vẻ đẹp xưa của Huế. Con đường lớn Lý Thường Kiệt nối dài từ cầu Kho rèn tới Đài truyền hình Việt Nam tại Huế đã có sự khác biệt. Nét cổ kính của con đường này nay đã được đổi thành sự tráng lệ của một đại lộ theo phong cách hiện đại, những dãy bằng lăng cổ thụ xưa đã ghi dấu ấn một thời của các đôi tình nhân dạo bước nay đã vào dĩ vãng và thay vào đó là những lớp cây mới còn non trẻ. Không biết sau bao lâu nữa con đường này mới lấy lại dáng vẻ cổ kính như xưa?
Một điều nữa tôi cũng muôn nói đến đó là hệ thống Phủ đệ ở Huế. Nơi đây từng là nơi ở của các thân công, thân vương, thái tử, hoàng tử. Cùng với thời gian các Phủ đệ này đã được bàn giao hoặc chuyển nhượng cho con cái của họ nhưng vì điều kiện kinh tế hoặc vì những lý do khác mà họ phải chia cắt thành nhiều miếng đât khác nhau để xây dựng nhà cửa hoặc cải tạo lại trong khuôn viên để buôn bán, kinh doanh. Huế là mảnh đất "thần kinh", mảnh đất ghi dấu một thời vàng son của triều đại nhà Nguyễn. Những nét độc đáo của một thời đã qua thực sự cần được bảo tồn, nhưng điều quan trọng là phải có sự quan tâm của các cấp có thẩm quyền để những di sản đó không bị xuống cấp hoặc hư đi bởi đó cũng là một yếu tố tạo nên nét đẹp cho Huế.
Chúng ta đều biết rằng, Huế là thành phố du lịch. Việc phát triển du lịch tại Huế được xem là ngành kinh tế mũi nhọn. Cho nên, việc phát triển các công trình phục vụ cho du lịch cũng hết sức cần thiết nhưng trước khi xây dựng các công trình kiến trúc cần xem xét tất cả các mặt, các yếu tố để tránh không làm mất đi dáng vẻ của xứ Huế mộng mơ đã từng đi vào lòng bao người.

Huế, mưa năm Canh Dần
Nguyễn Ái